Er heerst een enthousiaste sfeer op de OK van het Erasmus MC Sophia Kinderziekenhuis. Het is namelijk de eerste keer dat artsen in Nederland oefenen op een siliconen baarmoeder. Dat doen ze om uiteindelijk een open rug tijdens de zwangerschap te kunnen repareren, zonder de baarmoeder open te maken. ‘Beter voor het kind en veiliger voor de moeder,’ zegt kinderneurochirurg Jochem Spoor. Geneeskundestudenten maakten samen met een ingenieur van de TU Delft de siliconen baarmoeder en bijbehorende baby.
Operatietafel
Spoor en gynaecoloog-perinatoloog Philip DeKoninck beginnen door twee kleine openingen te maken in de baarmoederwand en portals te plaatsen. Door de ene gaat een camera, zo lokaliseren ze de open rug op de siliconen baby. Door de andere portal gaan de instrumenten. Het blaasje van de open rug wordt voorzichtig opengeknipt. Nadat het vocht is weggelopen zakt het ruggenmerg langzaam terug naar de plek waar het hoort. Hierna wordt het geheel waterdicht gehecht. In de video hierboven zijn de twee mannen in actie te zien.
Over een open rug
Bij een open rug, ofwel spina bifida, gaat er iets niet goed bij de ontwikkeling van de foetus. De wervels zijn niet goed aangelegd, de neuraalbuis waaruit het ruggenmerg ontstaat is niet goed gesloten en de weefsellagen onder de huid zijn niet goed aangelegd. Er ontstaat een bel vocht, overdekt door een dun hersenvlies.
Doordat baby’s bewegen in de baarmoeder beschadigt het vlies makkelijk en kan er vruchtwater naar binnen lopen. Dat is schadelijk is voor het zenuwweefsel, zoals ook het schuren van het blootliggende ruggenmerg. Het is daarom zaak om zo vroeg mogelijk te opereren, het liefst al tijdens de zwangerschap. Daarmee verbeteren artsen de vooruitzichten van het kind.
Kinderen die met een open rug worden geboren, hebben vanaf de plek waar het zenuwstelsel is aangetast vaak minder of geen functie. Vanuit het ruggenmerg vertakt het zenuwstelsel zich als een soort kapstok door het lichaam. Door deze vorm maakt het veel uit waar de open rug zit op de wervelkolom. Hoe hoger op het ruggenmerg, hoe meer functies het kind kan verliezen.
Terwijl Spoor en DeKoninck de oefenoperatie voltooien, vertellen geneeskundestudenten Fatima Tahib en Lis van Gastel hoe ze samen met arts en promovendus Willem van Weteringen en TU Delft promovendus biomedisch ingenieur Frank Sterke de baarmoeder met bijbehorende baby hebben gemaakt: ‘Met een 3D-printer hebben we eerst een mal geprint. Daar hebben we vervolgens de siliconen in gegoten om de baarmoeder te vormen.’
De siliconen oefenbaby. Foto van Fatima Tahib.
Oefenbaby
‘Aan de oefenbaby kun je nog bouwen’, laat Tahib weten. Ze laat zien hoe de open rug op verschillende hoogtestanden kan worden ingesteld. Ook de placenta kan steeds op een andere plek in de baarmoeder worden neergelegd. Zo kunnen de studenten verschillende oefensituaties creëren voor de chirurgen.
Spoor legt uit waarom dat zo’n slim concept is: ‘Met de siliconen baarmoeder kunnen we de situatie nabootsen. Voordat we echt gaan opereren, kunnen al bedenken wat het beste plan van aanpak is. Hoe ga je bijvoorbeeld staan en wat is de beste positie voor de baby in de baarmoeder?’
Oefenen
Als er nu een open rug wordt gezien op de 20-weken echo reizen Spoor en DeKoninck af naar Leuven. Daar opereren ze wel tijdens de zwangerschap, maar niet met deze nieuwe techniek. ‘In Leuven openen we de baarmoeder tijdens de operatie. Dat is natuurlijk een vrij heftige ingreep voor de moeder. Het is daarna bijvoorbeeld onmogelijk om nog op een natuurlijke manier te bevallen, dat gebeurt dan altijd via een keizersnede.’ De nieuwe ‘scopische techniek’ waarbij de artsen alleen twee kleine openingen in de baarmoeder maken moet dat voorkomen. Over twee jaar hoopt Spoor de eerste operaties in Rotterdam uit te voeren.
De Convergentie
Dit project sluit binnenkort aan bij de Convergentie, een samenwerkingsverband tussen de TU Delft, het Erasmus MC en de EUR. De Convergentie nodigt uit tot samenwerken tussen verschillende disciplines en instituten. Zoals de siliconen baarmoeder laat zien, leidt dat tot technologische innovatie in de zorg.
Het team met vlnr Jochem Spoor, Philip DeKoninck, Willem van Weteringen, Fatima Tahib, Frank Sterke en Lis van Gastel.
